Հնդկական առակներ

Ոսկե ապարանջանները
Թարգմանությունը` Մոնիկա Ճաղարյանի, 8-8 դասարան
Աղբյուրը

Գյուղում մի պառավ կին էր ապրում: Նա վաճառում է իր հողակտորը և այդ գումարով գնում  չորս ոսկե ապարանջան` յուրաքանչյուր ձեռքին երկուական: Նա մեծ հաճույքով կրում էր դրանք և քայլում փողոցում` հպարտանալով իր նոր ձեռքբերումով: Սակայն նրան հիասթափություն էր սպասվում. գյուղում ոչ ոք չի շրջվում և չի նայում իրեն: Նա կարող էր ընդհանրապես չկրել դրանք, քանի որ հարևանները նրա մոտ ոչ մի  փոփոխություն չէին նկատում: Պառավը ամեն կերպ փորձում էր նրանց ուշադրությունը շեղել ապարանջանների վրա, բայց` ապարդյուն: Գիշերները  չէր կարողանում քնել, տանջվում էր նրանց անտարբերությունից: Վերջապես նրա գլխում ծագեց մի փայլուն գաղափար, որն, իր կարծիքով, հաջողություն կբերի. մարդիկ անպայման կնկատեն իր թանկարժեք ապարանջանները:
  Հաջորդ օրը` արևածագից հետո, նա վառեց իր սեփական տունը: Բոցերը բարձրանալուն պես գյուղացիները շտապեցին դեպի կինը, որը, նստած այրվող տան դիմաց, բարձրաձայն ողբում էր: Տեսնելով մարդկանց վախեցած հայացքները` նա սկսեց շինծու կերպով ձեռքերն այնպես թափահարել, որ ապարանջանները զնգան ու փայլեն բոցի կարմիր գույնի ֆոնին:
  -Ավա՜ղ, իմ տունը այրվում է: Օ՜, ի՜նչ դժբախտություն: Օ՜, Աստված, չե՞ս օգնի ինձ:
 Ամեն անգամ բացականչելիս  նա ամբողջ ուժով թափահարում էր ձեռքերը, և մարդիկ չէին կարող չնկատել նրա ապարանջանները: Մտահոգվելով միայն ապարանջանները ցուցադրելով ՝ նա ուշադրություն չդարձրեց այրվող տան վրա:
  Տունն ամբողջովին կրակի բաժին էր դարձել, իսկ պառավը ցնծության մեջ էր, որ մարդիկ տեսնում են իր ոսկե ապարանջանները:

Ամպրոպ դաշտում

Թարգմանությունը` Արամ Ադամյանի, 8-8 դասարան
Աղբյուրը

Հինգ գյուղացիներ, որոնց դաշտերը հեռու էին գյուղից, ամպրոպի ժամանակ  ապաստան գտան սաղարթախիտ ծառի տակ: Ամպրոպը չէր դադարում: Թվում էր, թե կայծակը պահ էր ընտրում, որպեսզի վնասեր գյուղացիներին  և ծառը: Հորդառատ անձրևի ժամանակ բաց դաշտ դուրս գալը նույնիսկ ավելի անհնար էր թվում, քան ծառի տակ մնալը: Եվ ահա  նրանցից մեկն առաջարկեց.
 -Ըստ երևույթին, ամպրոպը մահի բանբերն է, և նախասահմանված` մեզնից մեկի համար: Չկան պատճառներ, որ մենք, մեր կյանքը վտանգելով, պահենք նրան մեզ մոտ: Թող մեզնից յուրաքանչյուրը դաշտի մյուս կողմից  հասնի ծառին, կպնի նրան և վերադառնա: Ում վիճակված է մահանալ, թող մահանա, և մնացածները նրա պատճառով չեն տուժի:
  Այդպես էլ արեցին: Նրան, ում բաժին ընկավ,  հավաքեց իր ողջ քաջությունը` սպասելով մահվան: Անհնար է  նկարագրել այն վախը, որը նա զգաց  ճանապարհին, բայց վերադառնալով`  մոռացավ բոլոր տագնապները և անսովոր թեթևություն զգաց:
Ահա հերթը հասավ վերջինին, որն արդեն վախից կիսամեռ  էր: Բոլորը համոզված էին, որ հենց նա է մահվան ընտրված զոհը: Նա սկսեց աղաչել մյուսներին` թույլ տալ իրեն  մնալ ծառի տակ՝ հուսալով, որ կայծակը չի հարվածի ծառին, քանի դեռ նրա տակ կանգնած էին նրանք, որոնց վիճակված չէր մահանալ: Բայց նրա ուղեկիցները, վախենալով իրենց կյանքի համար, խեղճ մարդուն հրելով  դուրս գցեցին: Չէր հասցրել նա մի քանի քայլ անել, երբ լսեց խլացուցիչ ճայթյուն: Կայծակը հարվածեց ծառին, որի տակ  նրա ուղեկիցներն էին, և նրանք սպանվեցին տեղում, իսկ ինքը մնաց  կանգնած  դաշտի մեջտեղում:

Մի իրի պատմություն. պարսատիկ

Ինչպես տեսնում ենք`  «рогатка` պարսատիկը» առաջացել է «եղջյուրներ» բառից, որն իր տեսքով հիշեցնում է նրան: Պարսատիկի գյուտի հեղինակային  լինելը  վերագրվում է Լեոնարդո դա Վինչիին, որը հնարել է բազմաթիվ մեխանիզմներ: 

XV-XVI դարերում ռետինը դեռ հնարված չէր, այդ պատճառով  դա Վինչիի պարսատիկի համար օգտագործվում էր սովորական պարան, բայց սարքն ինքնին էապես տարբերվում էր նրանից, որը մենք հիմա գիտենք: Դա Վինչիի արտադրանքի մեջ հավաքված  էր գլաններից, պարաններից, զսպանակներից, ճախարակներից բաղկացած  բարդ մեխանիզմ: Վերջինները տեղակայված էին արտադրանքի եղջյուրների մեջ, և այնտեղից պարանը դուրս գալով՝ ընկնում է գլանների և ձգանի վրա: Պարսատիկը քաշելիս զսպանակների  ճկունության շնորհիվ  պարանը ձգվում էր  եղջյուրներից, իսկ կրակելիս զսպանակները վերադառնում էին իրենց սկզբնական դիրքը ՝ պարանը քաշելով առաջ և նախնական արագությունը տալով  նետման արկերին: Շղթայական ճախարակների գործառույթը զսպանակների գործողությունն ուժեղացնելն էր, ինչը հնարավորություն է տալիս  էլ ավելի մեծացնել կրակոցի հեռվությունը: Այս պարսատիկները  բավականին դժվար էր արտադրել, ուստի զարմանալի չէ, որ ռետինի  գյուտով այս իրը մոռացվեց: 
Ժամանակակից պարսատիկի պատմությունը սկսվել է միայն  19-րդ դարի սկզբին: Այն  կապված  էր կաուչուկի վուլկանացման գործընթացների հայտնաբերման հետ: Տվյալ մեթոդը հնարել է ամերիկացի գիտնական Չարլզ Նելսոն Գուդյարը 1839 թվականին, իսկ արտոնագրվել է միայն 1844 թվականին: Այդ ժամանակից ի վեր պարսատիկները ձեռք են բերել նոր, մեզ հայտնի երկեղջյուր ձևը` բռնատեղով և  եղջյուրներին կապված ռեզինով:
Պարսատիկին նման  մեխանիզմներ դիվերսանտներն կիրառում էին  Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ: Դրանք եղել էին այսպես կոչված ռետինե «ձգազենքեր»: Կառուցվածքի քաշն ու չափսերը նվազեցնելու նպատակով  զսպանակի փոխարեն օգտագործում էին ռետինե աղեղալար: 
Ժամանակակից պարսատիկն ունի պարզ կառուցվածք. բաղկացած է ընդամենը երկու բաղադրիչ տարրերից եղջյուրիկից (սա իրականում պարսատիկի մարմինն է, որը ծառայում է այն պահելու և նշան բռնելու համար) և ռետինեաղեղալարից, որը կոչվում է նաև ձգան կամ մղիչ (օգտագործվում է արկին արագացում տալու և նշան բռնելու համար): Նաև «ձգանին»  հագցնում են կաշի ( կոչվում է նաև թամբ, հենահիմ), որը թույլ է տալիս հարմար պահել արկը կրակելուց առաջ: Որոշ տեսակի պարսատիկներում կաշին չի օգտագործվում: Օրինակ  կարող են ծառայել  պարսատիկներ, որոնց մեջ  որպես նետվող  արկ օգտագործվում են  փակագծերի ձևով ծռված  լարերի կտորներ:

Թարգմանությունը` Անի Աթոյանի, 8-4 դասարան
Աղբյուրը:

Մի իրի պատմություն. յոգուրտ

20 — րդ դարի վերջին  Ռուսաստանի բնակիչները կարողացան ճաշակել  վառվռուն պիտակներ ունեցող պլաստմասե ամաններով  յոգուրտը:
  Բայց սխալ է այն  պնդումը, որ յոգուրտը նոր մթերք է և ոչ հայտնի`  անցյալում: Այդ մթերքի ծագման պատմությունը սկսվել էր 7000 տարի առաջ:
Դժվար է ասել, թե ով է առաջինը այն հայտնաբերել: Յոգուրտի մասին  տեղեկություններ պահպանվել են  տարբեր ժողովուրդների  մոտ, և բոլորը վկայում են գրեթե նույն  ժամանակի մասին:
   Թյուրքական ժողովուրդները  յոգուրտը անվանել են «Սպիտակ թթվածին», և  իրենց կուռքերի ողորմածությունը շարժելու համար, նրանց յոգուրտ էին զոհաբերում:  Յոգուրտի մասին գիտեին նաև քոչվոր ժողովուրդները, որոնք  կաթը տեղից տեղ տանելու  համար օգտագործում էին կենդանիների կաշվից պատրաստված տարաներ: Այդ փոխադրումների  ժամանակ կաթի մեջ ընկնում էին մանրէներ, որոնք առաջացնում էին  խմորում, և թթվածին: Երկար ճանապարհի ընթացքում կաթը  տեղափոխող կենդանիներն անընդհատ շարժվում էին, կաթը տարաների մեջ խառնվում էր, իսկ արևի շողերը տաքացնում էին այն, և այդպես ստացվում էր  յոգուրտ: Հնդկաստանում այդ մթերքը ստանում էին այլ կերպ. կաթը  մի ամանից  մյուսն էին լցնում` գործածելով  կոպիտ տնայնագործական  կտավ :
    Յոգուրտը իսկական թագավորական փառք ձեռք բերեց 1501 թ.`  Ֆրանսիայի թագավոր Ֆրանսուայի հիվանդության ժամանակ: Պալատական բժիշկները, փորձելով  բոլոր դեղամիջոցները, գուժում էին նրա մոտալուտ մահը: Եվ այդ ժամանակ բժիշկներից մեկն առաջարկեց  թագավորին` ամեն օր յոգուրտ ուտել: Եվ  թագավորը բուժվեց: Ֆրանսուայի հրամանով պալատում  սկսեցին այծեր  պահել, որպեսզի յուգուրտ պատրաստելու համար միշտ  թարմ կաթ ունենան։
   Յոգուրտի պատմության մեջ խոշոր ներդրում է ունեցել նոբելյան մրցանակակիր Իլյա Իլյիչ Մեչնիկովը: Նա  իրեն նվիրել է կաթնամթերքների ուսումնասիրմանը, այդ թվում` յոգուրտի:
 Հետևելով Բալկաններում ապրող տարբեր ժողովուրդների ապրելակերպին`  Մեչնիկովը ուշադրություն դարձրեց, որ նրանք խմում էին կաթնային ըմպելիք` յուգուրտ անունով, և  հռչակված էին որպես երկարակյացներ։ Գիտնականին հաջողվեց  հայտնաբերել   մանրէները: Դրանք յոգուրտային  Lactodacillus bulgaricus և Streptococcus thermophiles մանրէներն էին:
    Մեչնիկովի պնդմամբ` Ռուսաստանում 20-֊րդ դարի սկզբին սկսեցին բուլղարական բաղադրատոմսով արտադրել այծի թթված կաթի շիճուկից ըմպելիք: Այն ժամանակներում,  ինչպես մնացած դեղերը, այն կարելի էր գնել միայն դեղատանը։
    20 — րդ դարի 30-ական թվականներին «Դանոն»  կաթնամթերքի կայսրության հիմնադիր իսպանացի Իսահակ Կառասոյին  հաջողվեց լակտոմանրէների արտադրության արտոնագիր ստանալ  Պաստերովսկու  ինստիտուտում, որտեղ իր աշխատանքներն էր կատարում  Մեչնիկովը:  Դրանից հետո յոգուրտը կարելի էր գնել ոչ միայն դեղատներում, այլ նաև ​​վաճառվում էր  խանութներում:

Թարգմանությունը` Արփինե Խաչատրյանի, 8-4 դասարան
Աղբյուրը


 

Մի իրի պատմություն. մահճակալ

Այսօր մահճակալը անհրաժեշտ իր է ցանկացած տան ինտերիերի համար: Մենք այն ընդունում ենք  որպես մի իր, առանց որի պարզապես հնարավոր չէ: Սակայն, միշտ չէ այդպես եղել: Դառնանք մահճակալի պատմությանը:     Նախամարդիկ խմբերով քնում էին գետնին: Գետնին  փռում էին  սպանված կենդանիների մորթիներ, խոտեր, ճյուղեր: Այն  օգնում էր  տաքությունը պահպանել: Այսպես էին քնում  մինչ կացարանների հայտնվելը: Հին շումերներն առաջինը սկսեցին իրենց կացարաններում առանձնացնել  սենյակներ  քնելու համար` նրանցում պատրաստելով  հատուկ բարձրություններ: Այս ամենը հինգ հազարամյակ առաջ էր: Իհարկե, այդպիսի  բարձրությունները  լիարժեք մահճակալներ չէին, քանի որ  բավականին կոշտ ու նեղ էին: Այնուամենայնիվ, հենց այսպես է հայտնվել ժամանակակից մահճակալների նախատիպը:

   Հին եգիպտացիները մի փոքր առաջ էին անցնել և բրոնզե դարում, որպես մահճակալ, օգտագործում էին փայտե ուղղանկյուն շրջանակներ, որոնց վրա պարաններից հյուսված ցանց էր ձգված: Շրջանակը դրված էր չորս ոտքերի վրա: Որպես կանոն` դրանք պատրաստվում էին կենդանիների թաթերի տեսքով: Այսպիսով, հին եգիպտացիներին հաջողվել էր պառկելատեղը բարձրացնել գետնից վեր: Սակայն նման մահճակալներին  հանգստանում էին  միայն ազնվականները: Սովորական եգիպտացիներն օգտագործում էին ծղոտե ներքնակներ, ինչպես նաև` տախտակներից ու քարերից պատրաստված  թախտեր:
  Հին հռոմեացիներն առաջինն էին, որ սնարով  փայտե մահճակալներ պատրաստեցին: Դրանք  զարդարում էին  բրոնզե զարդարանքներով: Այդպիսի մահճակալները կոչվում էին «լեկտուս»: Դրանց համար կարում էին հատուկ բարձեր և ներքնակներ` բրդով լեցուն: Հին հռոմեացիներն հաճախ կիսաթափանցիկ կտորներ էին կախում  լեկտուսների վրա, որոնք ժամանակի ընթացքում վերածվեցին  ամպհովանու: Սակայն դա շատ ավելի ուշ տեղի ունեցավ:
Միայն XII դարում ամպհովանիները սկսեցին ամրացնել  առաստաղի գերաններին: Ամպհովանիներով մահճակալների հանրաճանաչության գագաթնակետը  XIV-XV դարերում էր, երբ այդպիսի մահճակալների նորաձևությունը տարածվեց եվրոպական գրեթե բոլոր երկրներում:
Հին Հունաստանում մահճակալը կոչվում էր «կրաբբատիոն»: Ենթադրվում է, որ հենց այս բառից է առաջացել «кровать` մահճակալ» անվանումը: Կրաբբատիոնից  բացի Հունաստանում լայն տարածում ունեին կլինեները ՝  սնունդ ընդունելու համար հատուկ մահիճները: Դրանք  ունեին փոքրիկ սնարներ և ձևավոր  ոտքեր: Կլինեն  ավելի հաճախ օգտագործում էին տղամարդիկ, մինչդեռ կանայք սնվում էին աթոռներին նստած:
Ժամանակի ընթացքում մահճակալները ձեռք բերեցին ավելի բարդ կառուցվածք, դրանք սկսեցին զարդարել թանկարժեք քարերով ու փղոսկրով: Միջնադարում նորաձև էին շքեղ և նրբաճաշակ  մահճակալները: Ենթադրվում էր, որ ինչքան բարձր է մահճակալը հատակից, այնքան  լավն  է: Սա շատ պարզ էր բացատրվում. մահճակալն ինչքան ցածր էր, այնքան ցուրտ էր դրա վրա քնելիս: Այդպիսի մահճակալներ բարձրանալու համար նախատեսված էին  աստիճաններ:
Մահճակալները հետզհետե վերածվում էին  արվեստի իսկական գործերի. դրանք պատրաստում էին թանկարժեք ծառատեսակներից` զարդարված փորագրություններով և թանկարժեք քարերով: Այս ամենը մահճակալի արժեքն աներևակայելիորեն  բարձրացնում էր, ուստի դրանք միայն հարուստ մարդիկ կարող էին իրենց թույլ տալ: Սկզբում մահճակալների վրա դնում էին ներքնակները, հետո դրանց վրա` փետրաներքնակները: Ընդունված էր այս ամենը ծածկել երկու սավանով, իսկ բարձերի տակ դնել գլանափաթեթներ: Այդ ժամանակի պատերազմներում մահճակալները` որպես ռազմաավար,  մեծապես գնահատվում էին:
 Հասարակ մարդկանց տներում մահճակալը հայտնվեց շատ ավելի ուշ ՝ XIV-XVI դարերում: Որպես կանոն, պատրաստվում էր մեկ մեծ մահճակալ, որի վրա քնում էին ընտանիքի բոլոր անդամները:
  Ռուսաստանում մահճակալի պատմությունը սկսվում է 17-րդ դարից: Մեծ  առումով, Ռուսաստանում այս կահույքի մասսայականացմանը խթանել  էր Պետրոս Առաջին կայսրը: Այդ ժամանակ  մահճակալներ ունեին միայն ազնվականները: Սովորական գյուղացիները շարունակում էին քնել փայտե տախտակամածներին ու վառարաններին: Այդպես էր  մինչև 19-րդ դարը: 18-րդ դարում տարբերում էին մահճակալների երկու տեսակ` ֆրանսիական և լեհական: Առաջինները  մեկ թիկնակով էին և տեղադրվում էին ննջասենյակի մեջտեղում: Երկրորդներն ունեին երկու թիկնակ և տեղադրվում էին  հատուկ խորշում՝ անկողնախորշում: 18-րդ դարի վերջին հայտնվեցին ավելի պարզ մահճակալներ` համեմատաբար ավելի մատչելի:       
   19-րդ դարի կեսերին ֆրանսիացի Դելագլը հայտնագործեց  զսպանակե ցանցը: Այդ ժամանակվանից  հարյուր տարվա ընթացքում  մահճակալներ պատրաստելու համար, որպես հենք, օգտագործում էին մետաղյա խողովակները, որոնց վրա ձգվում էր զսպանակե ցանցը:
20-րդ դարի կեսերին մետաղական մահճակալներին փոխարինելու եկան  ծալովի բազմոցները: 60-ականների վերջին Չարլզ Հոլլը հորինեց ջրի մահճակալը, որը ճանաչում ուներ հաջորդ տասը տարիների ընթացքում:     Նշանակալից հայտնագործություն էր Ուիլյամ Մերֆիի բարձրացնովի  մահճակալը, որը զգալիորեն խնայում էր տարածքը և համատեղում զգեստապահարանի գործառույթները: Այսօր կարելի է  ձեռք բերել  գրեթե ցանկացած չափսի և ձևի մահճակալ: Գնային ծավալը  նույնպես հսկայական է:

Թարգմանությունը` Նարե Խաչատրյանի, 8-4 դասարան
Աղբյուրը

Մի իրի պատմություն. չմուշկ

Ավելի քան 500 տարի է անցել այն օրվանից, ինչ ժամանակակից մարդն առաջին անգամ կանգնել է չմուշկի վրա։ Նախքան անվաչմուշկ հագնելը մարդիկ սովորում էին  սահել սառույցի վրա: Առաջին հարմարանքները, որոնց շնորհիվ մարդիկ կարողացել են տեղաշարժվել սառցապատ տարածքով, պատրաստված են եղել տարբեր կենդանիների ոսկորներից։ Նմանատիպ «ոսկրե» չմուշկներ հայտնաբերվել  են Բավարիայի,Շվեդիայի, Խորհրդային Միության, Նիդեռլանդների, Բոհեմիայի,Դանիայի, Անգլիայի և Նորվեգիայի տարածքում։
  Չմուշկները համարվում են մարդու հնագույն հայտնագործություններից, և հենց դրանք են հնարավորություն տվել սառցապատ գետնի վրայով արագ տեղաշարժվել: Դրա համար անհրաժեշտ   էր ոսկրե  չմուշկները  ամրացնել ոտքին:
Ոչ այդքան վաղուց 1967 թվականին, հայտնաբերվել է բոլոր հայտնի չմուշկներից ամենահինը։ Այն գտել են Հարավային Բուգի ափին Օդեսայից ոչ հեռու։ Հնէաբանների տվյալներով այդ չմուշկները կարող էին լինել կիմերեյցիներինը (քոչվոր ժողովուրդ, որն ապրել է  մոտ 3200 տարի առաջ)։ Ստացվում է, որ արդեն բրոնզի դարում կիմերեյցիները տիրապետում էին  չմուշկների, որոնք պատրաստված են եղել տնային կենդանիների ոսկորներից։ Մի կողմից չմուշկները կարվում էին, իսկ մյուս կողմից նրանց մեջ  փոքրիկ անցքեր էին բացվում կոշիկներին ամրացնելու համար։
Սկսած 14-րդ դարից մարդիկ սկսեցին պատրաստել սահող մակերեսին մետաղե հատուկ շերտաձող ունեցող փայտե չմուշկներ։ Սովորաբար այդ նպատակների համար օգտագործում էին  բրոնզ կամ երկաթ, իսկ ավելի  ուշ՝  պողպատ։ Վերջին   չորս  դարերի ընթացքում փայտե հիմքը և չմուշքի սահակողը փոխվել են ընդամենը իրենց ձևով և երկարությամբ։
19-րդ դարի կեսերից  արագ զարգանում է չմշկավազքային մարզաձևը,  որն անմիջապես  ազդում է չմուշկների պատմության զարգացման վրա։ Ստեղծվում են նոր կառուցվածքի չմուշկներ. այդ գործում հաջողության են հասել հատկապես  Կանադան, Ռուսաստանը, Շվեդիան և Ամերիկան։
19-րդ դարի հիսունական թվականներին  սկսեցին պատրաստել պողպատե միամետաղ  չմուշկներ, որոնք ոտքին ամրացվում էին գոտիների օգնությամբ։ 1880 թվականին հորինվեցին  խողովակաձև, մրցարշավի համար նախատեսված նոր չմուշկներ։ Այն իսկական հեղափոխություն էր  չմուշկավազքի մարզաձևում։ Հետևի և դիմացի մետաղային հենահարթակները կոշիկին ամրացվում էին  4 և 6 պտուտակների շնորհիվ։
1887 թվականին Ա․Պանշինը պատրաստեց  ժամանակակից վազքաչմուշկների նախատիպը։ Այն միամետաղ  երկարացված մոդել էր` մի փոքր  կորացված ծայրով և նեղ սայրով։ Նորվեգացի Խ. Գագենի հայտնագործության շնորհիվ չմուշկների պատմության և  արագընթաց վազքի նոր փուլ սկսվեց։ Նա հնարեց վազքաչմուշկ, որը պատրաստված էր պողպատե սահակող ունեցող  պողպատե հատուկ խողովակից։ Այդ գյուտից  օգտվում են աշխարհի բոլոր արագավազները, անգամ մեր օրերում։  Չմուշքավազքի մարզաձևում ցնցող էին հոլանդական  «Ռապս» և «Վիկինգ» ֆիրմաների ստեղծած մոդելները։ 1996-1997 թվականներին չմուշկորդները մրցաշրջանը սկսել էին  հենց այդ չմուշկներով։

Թարգմանությունը` Եվա Սահրադյանի, 8-2 դասարան
Աղբյուրը

 

Մի իրի պատմություն. կոճակ

Կոճակների առաջացման պատմությունը սկսվում է դեռևս անտիկ  շրջանից։ Հնագույն նմուշները հայտնաբերվել են Հինդ գետի հովտում պեղումների ժամանակ, ինչը նշանակում է, որ դրանք օգտագործվել են դեռեւս Հնդկական քաղաքակրթությունում  մ.թ.ա. III հազարամյակում: Հնագետները նաև ապացույցներ են գտել, որ կոճակներն օգտագործել են հին հույները, սկյութները և հին հռոմեացիները։ Կան գտածոներ, որոնք վկայում են, որ դրանք եղել են այն գոտիների վրա, որոնցով մարտիկները ամրացնում էին  զրահները։ Այդ ժամանակների կոճակները տարբերվում էին ձևերի բազմազանությամբ՝ կլորից մինչև կանոնական։

 Սակայն, իհարկե, հին ժամանակներում կոճակները այնպես լայնորեն չեն կիրառվել, ինչպես միջնադարում: Այդ ժամանակ նորաձև էին կազմվածքին համապատասխան կիպ հագուստները։ Սկզբում դրանք կարվում էին հենց մարդու վրա, որից հետո կարերը շոգիով փափկացնում էին։ Ժամանակի ընթացքում գործընթացը արագացնելու համար հորինեցին կար, որի մի ծայրից թելը քաշելու դեպքում այն քայքայվում  էր: Սակայն դա այնքան էլ հարմար չէր։ Արդյունքում  խնդիրը լուծվեց կոճակների օգնությամբ ։ Ճիշտ է, կոճակներով հագուստ կարող էին հագնել  միայն շատ հարուստ մարդիկ, քանի որ դրանք պատրաստվում էին թանկարժեք մետաղներից` ոսկուց կամ արծաթից: Որքան շատ կոճակներ են եղել մարդու հագուստի  վրա, այնքան բարձր է եղել նրա կարգավիճակը։ Հայտնի է, որ Ֆրանսիայի թագավոր Ֆրանցիսկոսը եղել է տերը այն կոստյումի, որի վրա կարված էր  ավելի քան տասներեք ու կես հազար կոճակ ։
 Ժամանակին զուգընթաց հագուստի վրա կոճակներ կարելու հնարավորություն են ստացել նաեւ բնակչության մյուս շերտերը, քանի որ դրանք սկսել են պատրաստել ավելի էժան նյութերից։ Հետաքրքիր էր, որ կոճակները գործածվում էին  նաև որպես տարբերանշաններ` դրոշմանկարներով, որոնք վկայում էին, որ կոստյումի կամ համազգեստի  տերը պատկանում էր այս կամ այն գերատեսչությանը։
   Այս ճարմանդի գործածման արտասովոր միջոց է առաջարկել հնարագետ Պետրոս Առաջինը` հրամանագիր  ստորագրելով, ըստ որի ավելորդ կոճակները պիտի կարվեն զինվորական համազգեստի թևին` դրանով տարավարժեցնելով զինվորներին`  բերանը կամ քիթը թևքով սրբել : Դա հնարավորություն էր տալիս ավելի երկար պահպանել թանկարժեք մահուդե կտորը, որից  այն ժամանակ կարում էին  կոստյումներ:

Թարգմանությունը` Աշոտ Սուքոյանի, 8-2 դասարան
Աղբյուրը

Մի իրի պատմություն. կոնստրուկտոր Lego

Lego կոնստրուկտորի պատմությունը սկսվում է կես դարից մի փոքր ավելի առաջ: Այդ ժամանակ Օլե Կիրկ Քրիստիանսենը, ինչպես շատ ուրիշ հյուսներ,  դանիական իր Բիլլունդ քաղաքում զբաղվում էր տների կառուցմամբ և պատվերով կահույքի արտադրությամբ:

Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի դարաշրջանում, երբ շատ երկրներ  Մեծ ընկճախտի  մեջ էին, մարդիկ, ցանկանալով գոնե ինչ-որ բանով ուրախացնել իրենց երեխաներին, պատրաստ էին նրանց համար խաղալիքներ գնել: Եվ ահա Օլե Կիրկը որոշում է զբաղվել դրանց արտադրությամբ:

Իր արհեստանոցում, որը կոչվում էր Lego (դանիերեն leg godt, այսինքն` «Խաղա լավ»), նա  որդու հետ  սկսեց պատրաստել փայտե խաղալիքներ (կենդանիներ, տրակտորներ, բեռնատարներ, փոքրիկ  մեքենաներ): Սակայն, փայտե խաղալիքները արագորեն կորցնում էին իրենց տեսքը և դրա հետ մեկտեղ ծանր էին;

Ավելի ուշ, Lego-ն որոշում է անցնել պլաստիկին` անգամ  չկասկածելով, որ դա  քայլ է հաջողության հասնելու: Բրիտանացի Հիլլարի Ֆիշեր Փեյջի շնորհիվ Օլեին հաջողվում է կատարել հաջորդ քայլը, որն էլ դառնում էորոշիչ փուլ  կոնստրուկտորի ստեղծման պատմության մեջ: Գյուտարար  Փեյջը Kiddicraft ֆիրմայի սեփականատերն էր: Խաղալիքների ստեղծմամբ նա սկսել է հետաքրքրվել դեռ մանկուց: 1940-ականների հենց սկզբին նա սկսեց արտադրել պլաստմասե «շինարարական աղյուսներ», որոնք ունեին միակցման համար ակոսներ և ելուստներ: Գյուտարարը կարծում էր, որ միայն երեխայի հոգեբանությունը հասկանալով  հնարավոր կլինի լավ խաղալիքներ ստեղծել: Հետևաբար, նա ժամերով անհետանում էր խաղահրապարակներում ՝ խաղալով նրանց փոքրիկ այցելուների հետ: Նա հետաքրքրությամբ հետևում  էր , թե ինչպես են երեխաները օգտագործում այս կամ այն  առարկաները:

Քրիստիանսենները 1947 թվականին Անգլիայում պատվիրում են կաղապարման մեքենա: Մատակարարները նրանց  ուղարկում են  արտադրանքի նմուշներ, որոնց մեջ կային նաև Փեյջի «աղյուսիկներից»: Օլեն անմիջապես տարվում է համապիտանի մոդուլների գաղափարով: Բրիտանացու  աղյուսների դիզայնը մանրամասն վերամշակելով՝ նա հրաժարվում է կլորացված եզրերից՝ դարձնելով դրանք ուղիղ, իսկ  մոդուլների չափերը վերափոխում է մետրային համակարգի:

 LEGO ընկերության  առաջին  ինքնասոսնձվող աղյուսները հանրությունը տեսել է 1949 թվականին: Սակայն, գնորդները ոչ մի կերպ չեն արձագանքել նոր խաղալիքին: XX դարի 50-ականների կեսերին Օլեի որդին  մի հանճարեղ միտք է արտահայտում. «Որպես հիմք վերցնելով միայն կոնստրուկտորը՝ կարելի է երեխաներին հնարավորություն տալ դրանից հավաքել ցանկացած խաղալիք»:

Գույնզգույն «աղյուսներից» ցանկացած առարկա կառուցելու հնարավորությունը գնահատվեց ինչպես երեխաների, այնպես էլ մանկավարժների կողմից: Այսպիսով, Lego ապրանքատեսակը մեծ տարածում գտավ: Հայտնի է ամբողջությամբ  զվարճանքների այգիների գոյության մասին, որոնք ստեղծվում են Lego մոդուլների միջոցով: Ամենահայտնի Legoland-ի (ք. Բիլլունդ) տարածքը  100,000 քառակուսի մետր է, որի  կառուցման համար պահանջվել  էր  LEGO-ի ութ միլիոն  մոդուլ:

Թարգմանությունը` Տարոն Անտոնյանի, 8-2 դասարան
Աղբյուրը

Մի իրի պատմություն. լուսացույց

• 

Լուսացույցների ծագման պատմությունը սկսվում է 1868 թվականի վերջից։ Հենց այդ ժամանակ Լոնդոնում` Մեծ Բրիտանիայի պառլամենտի դիմաց, տեղադրվել է աշխարհի առաջին լուսացույցը։ Այն հայտնագործել է Ջոն Փիք Նայթը։ Իհարկե, այն բավականին տարբերվում էր ժամանակակից լուսացույցներից և կառավարվում էր ձեռքով։
  Սարքն իրենից ներկայացնում էր երկու լուսազդանշանային սլաք։ Եթե նրանք հորիզոնական դիրքով էին դասավորվում,  նշանակում էր, որ անհրաժեշտ է կանգնել։ Եթե 45 աստիճանով ներքև էին թեքված, ապա անհրաժեշտ էր զգուշությամբ շարժվել։ Երբ փողոցում մութն ընկնում էր, օգտագործում էին գազային լուսամփոփներ, որոնք ազդանշան էին հաղորդում համապատասխանաբար կանաչ կամ կարմիր լույսերով։ Լուսացույցը օգտագործվում էր միայն տրանսպորտային միջոցների համար, որոնք հետիոտների առկայության դեպքում պետք է կանգնեին և ճանապարհ տային նրանց։
  Սակայն նման սարքն իրեն  լավագույնս  չդրսևորեց, քանի որ դեռ մեկ ամիս չանցած, այն պայթեց և վնասեց սարքը կառավարող ոստիկանին։
  Քսաներորդ դարի սկզբին ամերիկացի Լեսթեր Վայիրը հայտնագործեց պատմության մեջ առաջին էլեկտրական լուսացույցը, որն արդեն ավելի էր նման ժամանակակից լուսացույցներին։
   Հետաքրքիր է, որ  լուսացույցներում օգտագործվող գույները  ընտրված են դիխրոմազիայով (գունային տեսողության անբավարարություն) տառապող մարդկանց կարիքներից ելնելով։ Նրանք ընդունակ են տարբերել միայն ջերմ (դեղին և կարմիր) և սառը (օրինակ` կանաչ) երանգները։ Այդ իսկ պատճառով լուսացույցի վրա կարմիրի և կանաչի  միջև  տեղադրված է դեղինը։ Բացի այդ, կան մարդիկ, ովքեր ընդհանրապես չեն տարբերում կարմիրն ու  կանաչը, այդ պատճառով այսօր լուսացույցներում օգտագործում են կարմիրը՝ նարնջագույն երանգով, և կանաչը՝ կապույտ երանգով:

Թարգմանությունը` Հայկ Ղազարյանի, 8-2 դասարան
Աղբյուրը

Կորեական առակ

Մի անգամ Եմենի տիրակալը հրաման արձակեց. «Անհրաժեշտ է, որ երկրում ավելի շատ կրթված մարդիկ լինեն։ Ոչ միայն կարդալ, գրել կամ հաշվել իմանան, այլև զարգացած լինեն աստվածաբանության, ճարտասանության, փիլիսոփայության ասպարեզում, որպեսզի պետությունը հետամնաց չլինի»։
Եվ քանի որ այդպիսի հրաման կար, մի շեյխ ցանկացավ , որ իր չափահաս որդին սովորի: Հայրը, որը սովորական, բայց հարգված մարդ էր, որոշեց չհակառակվել ոչ իշխանություններին, ոչ էլ որդուն, և վերջինիս ուղարկեց քաղաք, օգնեց նրան, ինչքան կարող է, չնայած այնքան էլ իմաստ չէր տեսնում այդ ուսման մեջ: Ըստ նրա` տղամարդու իսկական գործը դաշույնին և հրացանին տիրապետելը, ուղտով արշավելը և սուրճ աճեցնելն է:
Երեք տարի անց` որդին` որպես գիտնական, վերադարձավ հայրենի գյուղ: Հայրը նրան դիմավորեց դռան շեմին, ուղեկցեց պատվավոր հյուրերի սենյակը, իսկ այնտեղ` սկուտեղի վրա, տապակած հավից գոլորշի էր բարձրանում։
-Դե, պատմիր տղաս,- հարցրեց հայրը,- ի՞նչ գիտելիքներ ձեռք բերեցիր։
-Ես փիլիսոփա դարձա, -պատասխանեց որդին, — ուզու՞մ ես, ես քեզ ցույց տամ իմ արվեստը. ապացուցեմ, որ սկուտեղի վրա ոչ թե մեկ հավ է, այլ` երկու։
-Դե ինչ, -ասաց հայրը, -սկսիր, իսկ երբ վերջացնես, ես կուտեմ այս հավը, իսկ դու`մյուսը։

Թարգմանությունը`Անահիտ Գաբրիելյանի, 1-2 կուրս
Աղբյուրը

Կայսերական կատակներ

Կորեական առակ
Լի դինաստիայի առաջին կայսր Տխեչժոն ուներ իմաստուն խորհրդական`  Մուն Հաք Տես անունով:  Կայսրը մի անգամ որոշեց, ի նշան նրա հանդեպ  հատուկ հարգանքի, խնջույք կազմակերպել: Խնջույքին հավաքված էին պալատական մեծատոհմիկ  ազնվականներ, նշանավոր պարոններ ու պաշտոնյաներ: Նրանք խմում էին, ուտում, զվարճանում: Գինին հոսում էր գետի պես: Հյուրերը հարբեցին: Կայսրը` նույնպես: Եվ կայսրը դիմեց Մուն Հաքին հետևյալ խոսքերով.
-Լսեք, ուսուցիչ, ինչու՞  դուք  ինձ  հավասարի պես  չեք վերաբերվում:  Չէ՞, որ դու իմ լավագույն ընկերն ես: Եկեք կատակենք:
-Կայսրերի հետ կատակները վատ ավարտ են ունենում, իսկ իմ գլուխը իմ ճանապարհն է, – պատասխանեց Մուն Հաքը` մի փոքր խոնարհվելով:
-Դուք, ուսուցիչ, խոզ եք, – ժպտալով պատասխանեց կայսրը, – հորինեք  խելամիտ կատակ:
-Իսկ դուք, ձերդ գերազանցություն, նման եք բուլի:
(Բուլը  բուդդայական աստվածության առաջին աստիճանն է, վանական, որը կատարելապես  տիրապետում է  Բուդդայի ուսմունքին):
– Ի՞նչ եք ասում, ուսուցիչ: Ես սովորական  մահկանացու եմ, ինչպես դուք: Մի քաշվեք, կատակով ծաղրիր ձեր կայսրին:
Եվ այդ ժամանակ  Մուն Հաքն ասաց.
– Ձերդ գերազանցությունը, խոզն իր առջև  տեսնում  է միայն խոզի, իսկ  Բարձրյալը հասանելի է անգամ բուլի հայացքին:

Թարգմանությունը` Նունե Գրիգորյանի, 1-1 կուրս
Աղբյուրը