Մի իրի պատմություն, մարզաշապիկ

Մեր մոլորակի վրա  հազիվ  հանդիպես մեկին, ում զգեստապահարանում բացակայում են մարզաշապիկները`ֆուտբոլկաները։ Ոմանց համար դրանք ամենօրյա հագուստի պարտադիր մաս են:  Սակայն ինչպես մեզ շրջապատող բոլոր իրերը, մարզաաշապիկը նույնպես ունի իր ծագման պատմությունը։ Սկսած 20-րդ դարի կեսերից մարզաշապիկները   առանձնացել են իրենց հասարակությամբ, համապիտանիությամբ ու հարմարավետությամբ։  Նրանք զբաղեցրել են իրենց ուրույն տեղը մեր զգեստապահարանում, նրանց վրա չեն ազդում նորաոճության, ժամանակի ու մրցակցության փոփոխությունները։
Ռուսերեն անվան ծագումը իրականում ոչ մի ընդհանուր կապ չունի ֆուտբոլի հետ։      Հագուստի այս տեսակը հայտնվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին `շնորհիվ ամերիկացիների ձեռներեցության։   Զինվորներին համազգեստ հագցնելու հետ կապված խնդիրները առաջացել են  Պենտագոնում 1941 թվականին , երբ ճապոնացիները հարձակվել էին Պեռլ Հարբորի վրա, այդ ժամանակ բանակ էր  զորակոչվել 11 միլիոն նորակոչիկ:
Ամերիկացիների ուշադրությունը գրավել էր թեթև բամբակյա ներքնազգեստը , որը հագնում էին եվրոպացի զինվորները։ Նրանք որոշեցին այն կատարելագործել, և արդյունքում ստացվեց տրիկոտաժային բամբակյա շապիկ, որն ուներ կլոր բացված վիզ  ու կարճ թևքեր։ Խաղաղ օվկիանոսում նավարկողները  կարող էին հագնել այդ շապիկները որպես վերնազգեստ, իսկ ցամաքում, որտեղ կլիման ավելի սառն է, այն սկսեցին օգտագործել որպես ներքնազգեստ։
Զինվորական ներքնաշապիկի պաշտոնական անվանումը անգլերենով դարձավ t-shirt: Սովորական ֆուտբոլկա անվամբ այդ շապիկը հայտնվեց Խորհրդային Միությունում` որպես մարզական հագուստ` դառնալով ոչ միայն  ֆուտբոլային համազգեստի տարր, այլև` պաշտամունքային պիտույք խաղացողների և երկրպագուների համար։
Շնորհիվ ամերիկացիների, ավելի ճիշտ ամերիկյան կինոյի, մարզաշապիկը դարձավ նորաձև իր: Այդ շապիկներով հայտնվելով մեծ էկրաններին` դերասանները խթանեցին դրա արագ մասսայական առաջընթացը։ Սկզբում շապիկները միայն սպիտակ էին։ Բայց շուտով ամերիկյան նորաձևության մեջ հայտնվեց սովորություն` գրել շապիկների վրա  զինվորական բազայի կամ նավի անունը։
60-ական թվականները շապիկների վրա տպագրություններ անելու ժամանակաշրջանի սկիզբը դարձան։ Իրենց նախասիրություններն ու համոզմունքները երիտասարդները սկսեցին արտացոլել շապիկների վրա` դարձնելով այն խռովարարության խորհրդանիշ: Մարզաշապիկը այսօր ոչ միայն էժան է և հարմար ,այլ մանածագործական արվեստի արտադրանք է `ստեղծված բամբակյա շապիկի  բարձր տեխնոլոգիաների շնորհիվ:
Թարգմանությունը` 1-1 կուրսի սովորող Մարիաննա Շահբազյանի:
Աղբյուրը

Реклама

Մի իրի պատմություն. պանիր

Պանրի ծագման պատմությունը սկսվում է Արևելքից  դեռևս մեր թվարկությունից մի քանի դար առաջ։ Քոչվորները, քշելով հոտը մի արոտից մյուսը, հաղթահարում էին մեծ հեռավորություններ և, որպեսզի իրենց հետ վերցրած  մթերքները երկար թարմ մնային,  նրանց պահածոյացման համար տարբեր եղանակներ էին մտածում ։
Պանրի առաջին բաղատրատոմսը առաջարկել է մի արաբ վաճառական` Հանան անունով։ Երկար ճանապարհ գնալու համար Հանանը իր սայլը մթերքներով է  բեռնում։ Նա չի մոռանում  նաև կաթը, որն  այդ ժամանակ լցնում էին ձիու կամ ոչխարի ստամոքսից պատրաստված տիկերի մեջ։
Երբ ճանապարհին վաճառականը որոշում է  հագեցնել ծարավը, և  շատ է զարմանում , որ կաթով լի տիկի մեջ կաթի փոխարեն սպիտակ խիտ զանգված է տեսնում: ։ Հանանին շատ է դուր գալիս  այդ թանձրուկի համը։  Այդ  մթերքի առաջացման մասին  նա պատմում է   իր ընկերներին, ու այսպես ողջ աշխարհում տարածվում է արաբական պանիրը։
Կարծիք կա, որ պանիրը Ռուսաստան է հասել միայն տասնիններոդ դարում։ Հնարավոր է` այդտեղ կա ճշմարտության հատիկ, եթե խոսքը գնում է պինդ պանրի  (ֆրանսիական և գերմանական ) մասին։ Իրականում Ռուսաստանում պանրի մասին իմացել են մի փոքր ավելի վաղ։ Այստեղ մեծ դեր է խաղացել հույների հետ առևտուրը։ Հույները լավ գիտեին պանրի արժեքը։
Պահպանված տեղեկությունների  համաձայն` սլավոնախոսները ոչ թե կաթնաշոռ,  այլ պանիր են զոհաբերել իրենց կուռքերին։ 10-11րդ դարերում գերմանացիներին որպես տուրք պանիր են տվել: Բայց Ռուսաստանում  երկար ժամանակ կաթնաշոռին պանիր էին անվանում։ Օրինակ` պանրիկներ էին անվանում կաթնաշոռից  պատրաստված բլիթներին։
Պյոտր Առաջինը  արտասահմանցի  պանրագործներին Ռուսաստան է բերել այն բանից հետո, երբ գտնվելով Հոլանդիայում,  համտեսել է ողջ աշխարհում արդեն հայտնի հոլանդական պանիրը ։ 1795թ Ռուսաստանում սկսվեց պանրի արտադրությունը։ Տվերի նահանգում` իշխան Մեշչերսկոյի կալվածքում,  բացվում է պանրի առաջին գործարանը։ Ռուսաստանում փոքրիկ պանրագործարաններ բացվել էին նաև նախկինում, բայց նրանք շատ արագ փակվել էին։
Շատ օտարերկրյա պետւթյուններ  արդեն 19-րդ դարում սկսեցին ռուսական արտադրության պանիր ներմուծել։ Այն  ժամանակից ի վեր, ինչ  պատմության մեջ հայտնվել է պանիրը,  նրա պատրաստման տեխնոլոգիան անընդհատ  փոփոխությունների է ենթարկվել։  Այսօր պանիր պատրաստում են  շրդանային մակարդի օգնությամբ:
Թարգմանությունը` Վերժինե Կագարյանի, 1-1 կուրս
Աղբյուրը
.

Ը

Գործավարի մասնագիտությունը

Գործավարի մասնագիտությունը ներկայանում է ընկերության փաստաթղթային կառավարման մեջ: Ամեն օր մասնագետի ձեռքի տակով անցնում են մեծ քանակությամբ փաստաթղթեր, որոնք անպայման պետք է ստուգել, թարմացնել և անհրաժեշտության դեպքում ուղարկել հասցեատիրոջը: Որոշ ընկերություններում գործավարը կարող է կատարել  մենեջերի կամ  քարտուղարի դեր` կատարել ղեկավարի խնդրանքները, պատասխանել զանգերին, աշխատել հաճախորդների հետ, կատարել նամակագրություն և նույնիսկ թարգմանություն օտար լեզուներից:
Տվյալ մասնագիտությունը, որպես օրենք,  հեռանկարային է միայն խոշոր ընկերություններում , քանի որ հենց այդտեղ կան  քարտուղարության լուրջ ծառայություններ:
Աշխատավայրը:
Գործավարներ անհրաժեշտ են  ցանկացած մեծ հիմնարկներում, արխիվներում, կրթական կամ մշակութային հաստատություններում, տեղեկատվական ծառայություններում, ինչպես նաև շատ այլ կազմակերպություններում:
Մասնագիտության պատմությունը:
 Հին ժամանակներում գործավարությամբ զբաղվել են դպիրներն ու քարտուղարները, և միայն անցյալ դարի վերջին հայտնվեց գործավարի մասնագիտությունը: Ներկայում փաստաթղթերի հետ աշխատանքը բավականին շատացել է, և այժմ նույնիսկ համալսարաններում բացվել են բաժիններ՝ արխիվային գործի և փաստաթղթերի կառավարման ոլորտում մասնագետներ պատրաստելու համար:
Գործավարի պարտականությունները:
Գործավարի պարտականությունները կախված են գործատու ընկերության մեծությունից և գործունեության ոլորտից, ըստ այդմ էլ հիմնական գործառույթները հետևյալն են՝

ընկերության փաստաթղթաշրջանառության կառավարում
նամակների թարմացում և գրանցում
հեռախոսային բանակցությունների կառավարում և հաճախորդների հետ աշխատանք
փաստաթղթերի ժամանակին կատարման վերահսկողություն
փաստաթղթերի արխիվացում
ԳՄՊՀ- ի(Գործավարության միասնական պետական համակարգ) հիմնական դրույթների և որոշակի կազմակերպությունում փաստաթղթերի կանոնները պարունակող նորմատիվ իրավական ակտերի մասին իմացություն:
Որոշ ընկերություններում գործավարները զբաղվում են նամակների և փաստաթղթերի թարգմանությամբ՝ անգլերենից ռուսերեն և հակառակը:
 Գործավարին ներկայացվող պահանջները
Գործավարին ներկայացվող հիմնական պահանջներն են`
բարձրագույն կրթությունը(Ցանկալի է՝ տնտեսագիտություն, փաստաթղթավարություն և արխիվավարություն)
ՏՏ և գրասենյակային տեխնիկայի տիրապետումը
փաստաթղթերի հետ աշխատելու հմտությունը(ձևավորում, ռեեստրի կառավարում, արխիվավարություն և այլն)
հաճախորդների հետ հաղորդակցման հմտությունները
մեկ տարվա նման ոլորտում աշխատանքային փորձը:
Բացի արհեստավարժ հմտություններից գործավարը պետք է լինի, ճշտապահ, ուշադիր և ջանասեր:
Որոշ ընկերություններում պահանջվում է նաև անգլերենի իմացություն:

Թարգմանությունը`«Գործավարություն և թարգմանչական  գործ» խմբի սովորող Պայծառ Հարությունյանի:
Աղբյուրը

Հայրենիք

Քաղաքը դեռ չէր արթնացել երեկվա տոնախմբությունից։ Փողոցներում դեռ լսվում էր երաժշտությունը։ Արմենը նստել էր մայթեզրի քարերից մեկին և հայացքը ուղղել էր  հեռուն։ Տասը տարի է արդեն, ինչ նա այստեղ է։ Բայց որքա~ն օտար էր քաղաքը նրան թվում։ Գեղեցիկ շենքեր, ինչ-որ հետաքրքիր շինություններ, մարդիկ ովքեր անընդհատ շտապում են. նրանք միշտ մշտազբաղ են, անտարբեր` դիմացինի ցավի հանդեպ։ Իսկ այնտեղ` իր հարազատ հողում, այդպես չէր։ Նա կարող էր իր խնդիրների մասին խոսել նույնիսկ անծանոթների հետ, և իրեն կլսեին, կօգնեին, խորհուրդներ կտային, ու եթե անգամ ոչինչ էլ չփոխվեր, միևնույնն է,  սիրտը կթեթևանար։ Ու՞մ հետ խոսի, ու՞մ պատմի իր ցավը: Հանկարծ մի երիտասարդ խախտեց անտանելի այդ լռությունը.
-Է’յ, ընկե’ր, ի՞նչ է պատահել։ Քեզ լա՞վ չես զգում։
-Լավ եմ, լա’վ,-պատասխանեց Արմենը փոքր-ինչ դժկամությամբ.այդ լեզուն։ Ճիշտ է, Արմենը վարժ տիրապետում էր ֆրանսերենին, բայց այսօր, կարծես, նրան նյարդայնացնում էր այն  ամենը, ինչն օտար է, նույնիսկ`մարդիկ։
-Ես էլ, երբ տխուր եմ լինում, մեկուսանում եմ մարդկանցից, սուզվում մտքերիս մեջ, երբեմն օգնում է, -ասաց երիտասարդը։
-Իսկ ուրիշ ի՞նչ կարող եմ անել: Այստեղ մարդկանց չեն հետաքրքրում մյուսները ։
-Դու ճիշտ ես։ Քաղաքը գեղեցիկ է ու  մարդաշատ, բայց ինչ-որ դատարկություն կա։ Կարոտ է անունը։
-Դու էլ տեղացի չես, հա՞:
-Հա’, տեղացի չեմ: Լսի’ր, տե’ս` ինչ ունեմ։ Երիտասարդը տոպրակից ինչ-որ բաներ է հանում։
-Իմ կարոտի անունը Հայաստան է, սա իմ հայրենիքի խորհրդանիշներից է: Կե’ր։ Երբեմն կարոտս այսպես եմ առնում:
-Ծիրա՞ն:
-Ըհը’, ծիրա’ն։ Ես հայ եմ, ընկե’րս։
Արմենը, ուրախությունից գլուխը կորցրած, գրկեց երիտասարդին։ Երիտասարդն ամեն ինչ հասկացավ։       Օտարության մեջ, երբ հանդիպում են երկու հայ, նրանք մեկ է, երեքով են. նրանց արանքում աննկատ տեղավորվում է Հայրենիքը:
Պատումը` 1-1 կուրսի սովորող Մարիաննա Շահբազյանի:

Մի իրի պատմություն. կրնկավոր կոշիկ

 

Կրնկավոր կոշիկը, որն ի սկզբանե կոչվել է բեմակոշիկ,  ստեղծվել է Հին Հունաստանում: Դրանք սանդալներ էին հաստ ներբաններով, որոնք դերասանները հագնում էին` բարձրահասակ  երևալու համար:
Միջնադարում  եվրոպական փողոցներով անցնելը իսկական փորձություն էր, քանի որ շուրջբոլորը հեղեղված էր աղբով:  Այդ իսկ պատճառով  կարվեցին  հատուկ մաշիկներ, որոնք հագնում էին կոշիկների վրայից,  և կոշիկները մաքուր էին մնում:  Նմանատիպ կոշիկ էին հագնում նաև Արևելքում, այն  հագնում էին բաղնիքում` ոտքերը այրվածքներից պաշտպանելու համար:
15-րդ դարում Վենետիկում  տարածված էին պլատֆորմի վրա  կոշիկները,  որոնց բարձրությունը հաճախ հասնում էր մինչև 20 սմ:
Ամենահին բարձրակրունկ կոշիկները վերագրվում են 15-րդ դարին: Հետաքրքիր է, որ կրունկները կոշիկի մաս չէին, այլ պարզապես դրվում էին թաթի տակ: Այդ ժամանակ ունևոր մարդկանց  սիրելի զբաղմունքը որսորդությունն էր, և նրանց համար ստեղծվեցին կրունկավոր կոշիկներ, որոնք ձիավարության ընթացքում օգնում էին  ոտքը պահել ասպանդակին:
Ռուսաստանում այդ ընթացքում  արդեն հագնում էին կրնկավոր կոշիկներ: Այն պատրաստում էին փայտից, ամրացնում ներբանին և երեսպատում կաշվով:
Երկու հարյուրամյակ անց, հայտնվում է կրունկ, որը երկաթե ճարմանդով ամրացված կաշվի մի քանի շերտ էր, իսկ փոքրիկ պայտը կրնկատակի տեղ էր ծառայում: Իհարկե, այդ ժամանակ  վերհակիչը (սուպինատոր) դեռ հայտնագործված չէր, եւ կոշիկները նույնն էին երկու ոտքի համար:
Այդ իսկ պատճառով քայլելու համար անհրաժեշտ էր հատուկ հմտություն:
«Կրունկ» բառը ծագում  է թուրքերենից եւ նշանակում է  «գարշապար»:
XVII դարում կանայք սկսեցին կրունկներով  կոշիկ հագնել, քանի որ դրանցով նրանք ավելի փառահեղ ու գրավիչ էին երևում:
Այդ ժամանակներում  տիկնոջ  նման արարքը կարող էր իսկապես ինքնազոհողություն համարվել,  քանի որ գրեթե անհնար էր նման կոշիկներով քայլելը.  կրունկի բարձրությունը քսան սանտիմետր էր, իսկ կինը քայլելիս հենվում էր ոտնաթաթի ծայրի վրա:
Իմիջիայլոց,  կոշիկի կրունկները հիմնականում սև էին ներկում: Կարմիր կրունկներով կոշիկը տիրոջ վերնախավին պատկանելիության նշանն էր: Ֆրանսիայում 17-18-րդ դարերում պճնասերներին հաճախ անվանում էին  «պարոն կարմիր կրունկ»:
Իհարկե, իր ողջ պատմության ընթացքում  կրունկը ձևով  և բարձրությամբ բազմիցս փոխվել է:  Օրինակ` 18-րդ դարում լայն տարածում ուներ այսպես կոչված  «ֆրանսիական կրունկը», որն  իր գոգավոր ձևի շնորհիվ տեսողականորեն փոքրացնում էր ոտքի  չափը: Բոլորին հայտնի  «շպիլկա» տեսակի կրունկները հայտնվեցին միայն 20-րդ դարում:
Կրունկների համար կրնկատակերը  հնարել է  հանրահայտ իտալացի մոդելագործ Սալվատորե Ֆերագամոն:  1995 թվականին Ֆլորենցիայում բացված կոշիկի թանգարանը, ի պատիվ Ֆերագամոյի, կոչել են նրա անունով:
Իսկ կարմիր ներբանով հայտնի կանացի կոշիկները ստեղծել է Քրիստիան Լաբուտենը:

Նյութը թարգմանեց Ալլա Սարգսյանը
Աղբյուրը

 

Հարիսայի պատմությունից

Հարիսան հայոց տոնածիսական ուտեստ լինելուց բացի նաև համարվել  է զորաց ուտեստ: Այն շիլայանման ուտեստ է, որ պատրաստվում է ոչխարի կամ հավի մսից և ձավարից: Հարիսան նաև Նավասարդյան ուտեստ է: Այն Նավասարդ ամսի մեկին (օգոստոսի 11), երբ հայերը համաժողովրդական տոնախմբությամբ նշել են նոր տարին, զարդարել է տոնական սեղանները: Միաժամանակ հարիսան  հայոց բանակի ամենօրյա ուտեստներից է եղել, քանի որ շատ սննդարար է և ունի օգտակար հատկություններ: Հայոց բանակն իր հաղթանակները նշել է հենց հարիսայի սեղանների շուրջ: Բացի Նավասարդին, հարիսան պատրաստել են տոնական այլ օրերին` հարսանիքին, կնունքին… : Հարիսայի պատրաստման ընթացքը երկար է և դժվար: Միսը ձավարի հետ լավ եփում են` անընդհատ հարելով փայտե թիակով, մինչև համասեռ զանգված ստացվի, որից էլ առաջացել է ուտեստի անվանումը` հարիսա: Մատուցելիս ավելացվում է յուղ: Հարիսան Հայաստանի տարբեր վայրերում տարբեր կերպ են պատրաստում: Տարածված է նաև նրա մի տարատեսակը` քաշիկան: Դա հարիսայի տեսակ է, որ պատրաստվում է թոնրի մեջ և պատրաստման ժամանակ չի խառնվում:
Քաշիկա կամ  քյաշքակ տարբերակն էլ այսպես է ստուգաբանվում. «Կասկ» անունով գարու տեսակ կա, նախապես հարիսան սարքվել է կասկով, այստեղից էլ քյաշքակ, քեշքեկ անվանումը:
Սովորություն կար, որ ամանորյա հարիսան չի կարելի խառնել. հայերը դրա մեջ խորհուրդ են դրել, որպեսզի Նոր տարին խառնակ չլինի, և ընտանիքներում խաղաղությունն ու համերաշխությունը տիրեն:
Երբ Գրիգոր Լուսավորիչը, Խոր վիրապից դուրս գալով, գալիս է Վաղարշապատ, վաթսուն օր շարունակ քարոզ է կարդում տեղի հեթանոս հայերին, որոնք հետաքրքրությամբ լսում են նրան։ Աղքատներին կերակրելու  համար նա հրամայում է գյուղացիներին շատ յուղ ու ոչխար բերել։ Երբ բերում են յուղն ու ոչխարը, Լուսավորիչը մորթել է տալիս ոչխարները, մեծ-մեծ կաթսաներ են դնում կրակների վրա, միսը լցնում մեջը և ձավարն էլ վրան։ Այնուհետև նա հրամայում է հաստաբազուկ կտրիճներին`  խառնել կաթսայում եղած միսը, ասելով՝ հարեք զսա։ Այդտեղից էլ կերակուրի անունը մնում է «հարիսա»։
Հայաստան աշխարհում պատրաստում են   հարիսայի երեք տեսակ՝ մսով, սպիտկուկով (սպիտակ բանջար) եւ ընկույզով:  Մուսալեռում հարիսան  պատրաստում  են ընկույզով, իսկ Եղեգնաձորում՝ սպիտկուկով, որը նաև մարիամածամ են անվանում: Ինչ վերաբերում է Ապարանի հարիսային, այն ճակնդեղով է: Զանգեզուրում եւ Արցախում կորկոտն է՝ խոզի մսով: